Zappa For President!
By Raf Sauviller and Jo van Damme
Ooit liet hij zich voor een poster fotograferen op de wc, met zijn broek op z'n enkels. Maar die tijd is voorbij, want tegenwoordig gaat hij om met mensen zoals de Tsjechoslowaakse president Vaclav Havel. Wij stellen u voor: Frank Zappa, zakenman en US-president in spe!
Kan iemand me vertellen wat dat groene spul is dat in België overal op groeit? Op de muren, op de bomen ... Jezus, it's weird! Vermoedelijk is het de invasie van het groene killer-slijm uit de ruimte. Als ik Belg was, zou ik uitkijken. Don't get any on ya!
In januari dock er in Praag plotseling een wel heel verrassende bezoeker op maast de Tjechoslowaakse president Vaclav Havel: Frank Zappa, Amerikaan, cultheld en legende.
Het was een nieuwsfeit dat aanleiding gaf tot enige verwarring in de kringen van zappofaneden. Wat doet een mens die eigenlijk bekend is door zijn obscene songteksten en lange gitaarsolo's, in een land in de kering? Wat zit een componist die al vijfentwintig jaar lang zijn nogal perverse gevoel voor humor probeert te combineren met heel ingewikkelde muzikale composities, op de polsslag van de tijd te doen?
Op uitnodiging van parlementslid en rockmuzikant Michael Kocab sprong Zappa even van Moskou over naar Praag. Want Moskou is zowat zijn tweede thuis geworden. „Begin vorig jaar kwam een vriend van me, de baas van het bedrijf dat de Kramer-gitaren maakt, op bezoek. Hij kondigde heel trots aan dat hij een gitarenfabriek wilde bouwen in de Sovjetunie. Ik zei dat hij getikt was. Russen! Je kunt ze niet vertrouwen. Weet je dat dan biel over de Russen? Hij zei dat ik niet idioot moest doen en eens een keer mee moest gaan naar de Sovjetunie. Dat heb ik gedaan. En inmiddels ben ik er al vijf keer geweest. Ik geef toe. De meeste dingen die ik over de Russen dacht, neem ik terug.”
– Wat dacht je dan?
Zappa: Amerikanen weten niets over de Russen, niets. Alleen onzin.
– Was de Sovjetunie voor jou ook het „Evil Empire”, zoals Ronald Reagan dat ze plastisch uitdrukte?
Zappa: Don't be silly! Ik ben een comapatiënt. Maar sinds ik de Sovjetunie heb leren kennen, moet ik Ronald wel een beetje gelijk geven. De bureaucratie die het Russische volk plaagt, dat is wel een Evil Empire. En dat weten de Russen ook. Ik heb medelijden met de jonge mensen daar. Die moeten leven in een systeem dat ze niet zelf hebben gekozen, in een land waar ze voor alles toestemming moeten vragen. Daar word je stapelgek van. Maar de mensen die ik er heb ontmoet, zijn allemaal fantastisch. Behalve dat handvol idootzakken. Maar die heb je overal. Zelfs in de Verenigde Staten. Haha!
– Wat doe je eigenlijk in de Sovjetunie?
Zappa: Tijdens mijn eerste bezoek ontmoette ik massa's Russen en die riepen allemaal: „Meneer Zappa, ik wil dit doen en dat. Weet u hoe ik eraan moet beginnen?” En toevallig wist ik dat. Ik ben nu een soort bemiddelingsbureau geworden. Ik breng Amerikaanse en Russische zakenlui met elkaar in contact. Ik stimuleer business deals tussen de Sovjetunie en de VS.
Een week geleden belde er iemand van een bedrijf uit de buurt hier, in L.A. De directeur wil absoluut amber kopen in de Sovjetunie. Hij wil meteen een bestelling van vier miljoen frank plaatsen, maar hij heeft er geen idee van wie hij in Moskou moet bellen. Ik heb nu als een gek bezig om de zaak rond te krijgen. Ik heb al alle sovjetministeries aan de lijn gehad, maar ik ben er nog niet helemaal uit. De Sovjetunie is een land zonder telefoonboeken. Er wezen 282 miljoen mensen, maar je kunt ze niet bellen, tenzij je hun telefoonnummer kent. Daarom ben ik zo handig voor zakenlui. Ik ben er geweest. Ik heb een stapel telefoonnummers. Ik kan contacten leggen tussen Russen en Amerikanen.
– Zappa is das zakenman geworden. Waarom?
Zappa: Op dit moment verdien ik er geen cent aan, maar dat komt nog wel. Ik ben altijd een zakenman geweest, een enthousiaste aanhanger van het kapitalistische systeem. Ik hou niet van communisme en socialisme. Ik ben een conservatief – tegen de vakbonden en voor minder belastingen en een regering die zich met zo weinig mogelijk bemoeit. Ik zou een traditionele Republikein zijn, als die partij niet vol geschifte godsdienstfanaten zat. Ik vind het heerlijk wanneer iemand zijn toe in eigen handen neemt en een bedrijf begint. En Christ, je gaat naar een vreemd land, je wordt er ontvangen als een god en daarna vragen die mensen heel bedremmeld of je ze niet wilt helpen ... Dan doe je dat toch!
– Een Amerikaan die Russen helpt!
Zappa: Ik help de Amerikanen ook. Er is hier in L.A. een kerel die muffins (gebakjes; red) wil gaan verkopen in Rusland. Het klinkt belachelijk, maar muffins zijn z'n leven. Laat die man daar toch muffins verkopen! Ik wil best een muffin in Moskau, want het eten daar is walgelijk.
Dank zij mij, kunnen Amerikaanse zakenlui iets meepikken van de sovjetmarkt. Maar de meeste Amerikanen zitten nog altijd als apen tegen het idee aan te staren. Zaken doen in de Sovjetunie! Omgaan met die akelige communisten! In West-Duitsland hebben ze er minder moeite mee. Als die Amerikanen niet uitkijken, dan missen ze de boot. En onze economie stelt toch al niks meer voor. Iedereen hier zeurt erover dat de winkels vol Japanse import liggen. Dat kan ook moeilijk anders: de Japanse industrie maakt goeie produkten, de Amerikaanse alleen nog rommel. En de regering maakt het er niet beter op. Meer dan vijftig procent van de Amerikaanse werknemers is direct of indirect betrokken bij de wapen handet. President George Bush en minister van Defensie Cheney zul je niet over perestrojka horen spreken! Die hebben het over militaire budgetten, raketten en Star Wars, waarmee ze die enorme wapenindustrie overeind moeten houden.
Laurel Canyon, home of the rich and famous.
Hoog langs de flank van The Valley in L.A. ligt het huis van Frank Zappa. We Iepen de trap op naar de woonkamer. De kamer is donker. Voor de open haard zweeft een enorme houten, blauwe zwaardvis. Ik vraag me af hoe dat moet als er een gezellig vuur laait in de haard. Maar dan snap ik dat je in L.A. nooit gezellige vuren moet laten laaien. Het is er zo al warm genoeg. Helemaal achteraan zit de Meester in een stoel. Zijn silhouet tekent zich scherp af tegen het licht van de lamp die achter zijn rug straalt. Dit lijkt wel een audiëntie bij een diep denkende goeroe. Zappa rookt een sigaret en wacht. Ik raak onder de indruk, want ik ben ooit nog de trotse bezitter van zijn plaat Live at the Fillmore East geweest.
„Wat kan het mij schelen”, zegt hij „ik ben de mens die zich ooit met zijn broek op z’n enkels op de plee heeft laten fotograferen. Dat is alles wat de mensen zich herinneren. Niemand neemt me serieus. Als iemand zo stom is om te denken dat ik een idioot ben, dan wil ik geen moeite doen om hem van het tegendeel te overtuigen. Het kan me niet schelen dat de meerderheid van de bevolking denkt dat ik een rare sik ben die vieze tekstjes bedenkt. Ik leg me daar zonder moeite bij neer.”
Dat klopt niet helemaal. Zappa is duidelijk een gefrustreerde componist. Een muzikant die onvriendelijk-ingewikkelde partituren bedenkt en nijdig is omdat het publiek liever luistert naar Bon Jovi of Clouseau. Aangezien hij een behoorlijk deel van de Amerikaanse platenmaatschappijen processen heeft aangedaan en de rest zijn platen toch niet wil uitbrengen, is hij een posten derbedrijf begonnen dat zijn produkten – platen, video’s en zelfgeschreven boeken – op eenvoudig verzoek en met bijgaand betaal-formulier aan de liefhebbers verdeelt.
„In de VS denkt iedereen dat ik een idioot ben, een weirdo met een geitesik. Dat is de schuld van de muziekbladen. Die hebben mij altijd als een idioot afgeschilderd. Vijfentwintig jaar lang kreeg ik alleen popjournalisten op bezoek. Die kunnen zelfs geen vraag stellen, laat staan een serieuze vraag. En als ik dan toch kans zag om een paar zinnige dingen te zeggen over het kwalijke gedrag van de platenmaatschappijen, dan werd dat geschrapt door de hoofdredacteur of de adverteerders.
Neem Rolling Stone, een prachtig voorbeeld van een tijdschrift dat eigendom is van de platenindustrie. Denk je dat zo’n blad zinnige uitspraken van Frank Zappa publiceert? Vergeet het. Zo’n blad schrijft dat Zappa schapen neukt, omdat hij zijn mond opendoet en er nog serieuze dingen uitkomen ook. Dingen die het muziek-establishment niet leuk vindt. Jongen, uiteindelijk beslissen de adverteerders wat er in een blad komt. En adverteerders willen vooraf niet de waarheid; die willen alleen een produkt verkopen. Hun strategie is: hoe stommer de mensen zijn, hoe meer zo kopen. Hoe kan het anders dat het rijkste land van de wereld zo’n lachwekkend onderwijssysteem heeft? De Amerikanen kunnen het echt niet helpen dat ze stom zijn; ze worden stom gehouden.
– Hoe stom zijn ze?
Zappa: Uitzonderlijk stom! Anders zouden ze niet al hun energie en geld in designer jeans stoppen.
– Dat doen ze in Europa ook.
Zappa: Dat is iets anders. Hier zijn ze stompzinnig. Vermoede lijk voelen ze zich in Europa geroepen om de stompzinnigheid van de Amerikanen te imiteren. Dat is een nuance. Haha!
Frank Zappa is al jaren iets dat hij zelf omschrijft met de term politiek observator. Hij houdt zich fanatiek bezig met de Amerikaanse en de buitenlandse politiek. Hij heeft zelfs een boek geschreven, The Real Frank Zappa Book, waarin hij uitlegt hoe de wereld in elkaar zit. Maar wat had u gedacht: niemand neemt hem serieus.
Elke dag zit hij uren voor de buis. Op zoek naar nieuws uit het heelal. Frank weet veel, héél veel, zegt hij zelf.
– Ga weg! Hoe kan je in godsnaam iets weten als je naar de Amerikaanse TV kijkt? Tenzij je de kleur van de onderbroeken van Michael Jackson wilt weten. Amerikanen zijn niet geïnteresseerd in wat er in de wereld gebeurt.
Zappa: Dat klopt. Maar toch kun je op de hoogte blijven door in de VS naar de TV te kijken. Ik lees zelf geen kranten. Daar heb ik geen tijd voor. Ik kijk TV. Maar ik zit niet te staren als een of andere apenkweker. Als je in de VS naar nieuwsprogramma’s kijkt, dan moet je weten dat er een reden is waarom je ziet wat je ziet. Die reden is eenvoudig: hier haalt men iets op het scherm om dingen te verkopen. Elke nieuwsuitzending van een half uur levert nauwelijks zeven minuten echt nieuws. De rest is reclame, human interest-verhaaltjes, sport en bullshit ...
Als je ziet dat het belangrijkste item in een nieuwsuitzending bijvoorbeeld het verbranden van de Amerikaanse vlag is, dan weet je dat de eigenaar van die zender het nodig vindt om met dergelijke onzin de aandacht van de kijker af te leiden van de serieuze berichten. Daar moet je in de VS vooral op letten. Iemand is altijd eigenaar van een TV-station.
General Electric is eigenaar van NBC. General Electric maakt wapens. Dus op NBC zul je nooit iets zien over geknoei met wapencontracten. Capitol Cities is eigenaar van ABC. Toevalligheeft Capitol Cities alles te maken met The Word, een uitgave rij van intolerante christelijke boeken, waaruit debielen als Ronald Reagan hun pijnlijke waarheden putten. En CBS is in banden van Lawrence Tish, een bouwaannemer uit New York. In normale omstandigheden val je niet over een bouwaannemer, maar toevallig bedacht Tish tijdens de campagne voor de presidentsverkiezìngen van 1988 een TV-ontbijtshow waarin Pat Robertson, een van die angstaanjagende predikanten, ongestoord zijn gang mocht gaan. En dan heb je nog CNN, dat in Europa ook op de kabel zit. CNN is eigendom van Ted Turner. Die is zó extreem-rechts, dat zelfs Hitler er bleek van was geworden. Als je dat allemaal weet, dan kun je elk nieuwsverhaal toetsen aan de zender waarop je het krijgt voorgeschoteld. Op die manier weet je wat er echt aan de hand is.
– Ga je iets proberen in de politiek? Wil je president van de VS worden?
Zappa: Ik zit erover te denken. Voor de presidentsverkiezingen van 1988 is de Libertarian Party (extreme liberalen à la Guy Verhofstadt; red) mij komen vragen of ik kandidaat wilde zijn. Ik heb geweigerd. Die jongens zijn voor vrije wapendracht en dat zie ik niet zitten. En voor de rest: ik wil wel, maar wie gaat mijn campagne betalen? Die kost miljoenen dollars.
– Zappa for President! Dat wordt zoiets als Clint Eastwood of Sonny Bono. Niemand zal je serieus nemen.
Zappa: En dan? Ze nemen me nu ook niet serieus. Who gives a fuck?
– Heb je nog steeds problemen met de Parents’ Music Resource Center (PMRC), die verzameling verontruste ouders en politici die de Amerikaanse kinderen voor vieze songteksten willen behoeden?
Zappa: Ik heb er persoonlijk niet veel last van gehad. Ze hadden het vooral gemunt op John Denver, want die brave jongen durft zijn mond niet apen te doen.
– Hoe is het eigenlijk om op de barricadens te staan samen met een stel hardrockgroepen, die ook door de PMRC worden geviseerd?
Zappa: Je moet eens goed naar me luisteren. Ik koop geen platen van Iron Maiden of Twisted Sister. Ik koop ook geen platen van John Denver. Maar die mensen hebben het recht om muziek te maken. En als er mensen zijn die die muziek leuk vinden, dan hebben die het recht om die platen te kapen. Zo’n man als Blackie Lawles, de zanger van WASP, is geen absolute idioot. Ik zou hem ook niet onmiddellijk willen aanbevelen voor een eredoctoraat van de Universiteit van Harvard, maar toch ... Ik heb geen vooroordelen.
– Toch wel: je haat de Engelsen.
Zappa: Ik heb een paar heel slechte ervaringen gehad in Engeland. Vroeger was ik zoals alle andere Amerikanen; toen vond ik Engeland en de Engelsen schattig. Ze praten zo raar en ik stond ook voor het hek van Buckingham Palace te staren naar zo’n little dipshit, die voor een doos heen en weer stond te wandelen met een dooie beer op z’n kap. Tot ik te weten kwam tot welke ontaarde diepten die Neanderthalers op dat kleine vieze eilandje kunnen zinken. Dit is een grapje, hoor. Ik haat dat walgelijke ras van kwalijke mutanten niet echt.
– En hoe zit het met de rest van de Europeanen?
Zappa: Ik hou niet van Frankrijk en Denemarken, maar ik koester de Duitsers, de Spanjaarden en de Italianen aan mijn borst. België? In België groeien er vreemde dingen aan de bomen en op de muren. De drie vreselijkste dagen van mijn leven heb ik in België doorgebracht. In 1970 werden mijn toemalige band The Mothers of Invention en ik uitgenodigd voor een of ander festival in het noorden van Frankrijk op het laatste moment werd dat festival verboden door de Franse regering. Dus verhuisden ze de hele boel naar België. Ze hadden ergens een tent neergepoot in een rapenveld en het weer was zo koud en klam dat het water in mijn neusgaten stond. En om het helemaal fraai te maken, hadden ze vergeten voor voedsel te zorgen. Alles wat we die drie dagen te eten kregen, waren in plastic verpakte Luikse wafels en hot dogs. Die het dogs! Ik weet niet wat ze daarmee hadden gedaan, maar ik weet wel dat geen enkele hot dog zo’n kleur kan hebben. En toch waren er mensen bereid om er een hap van te nemen. Iemand had die dingen in een enorme kuip vol ijswater gegooid en probeerde ze te koken. Als ik aan België denk, dan zie ik groen spul op de bomen en groene frankfurters die in een kuip liggen te dobberen. Yek!
Read by OCR software. If you spot errors, let me know afka (at) afka.net