Het groote Zappa interview
By Rupert van Woerkom
Een gesprek met Frank Zappa heeft iets weg van een boksgevecht. De Sheik der Componisten staat dan ook niet voor niets bekend als de man wiens uitspraken te vergelijken zijn met de mokerslagen van Mohammed Ali in zijn hoogtijdagen. M.E.'s Rupert van Woerkom trok toch de stoute bokshandschoenen aan en maakte een keihard interview.
Dertig albums telt zin oeuvre nu. Zappa zit onderhand in een ivoren toren en wordt gezien als de meest eigenzinnige der hedendaagse componisten. Zijn muziek leent zich dan ook niet zo makkelijk om in de categorieen "moderne pop" of "rock 'n' roll" te worden weggestopt. Eigenlijk hoort Zappa nergens thuis. Zappa is Zappa en in dat Niemandsland voelt hij zich als een vis in het water. De enige rode draad die in zijn werk te ontdekken valt, is misschien het constant aan de kaak stellen van menselijk gedrag. Al maakt-ie volgens velen geen alledaagse muziek, zijn problematiek is wel degelijk alledaags, zo niet super-realistisch.
Voorbeelden genoeg op zijn eerste album "Freak Out" (1966), maar ook op zijn laatste, de rock-opera "Joe's Garage". Onnodig om bij zijn lange carrière stil te staan. We hebben-dat dan ook nauwelijks gedaan tijdens het anderhalf uur durende interview waarin Frank Zappa praat over zijn rol als de Keiharde Zakenman, over de Domme Intellectuelen, over de Gevechtshandelingen tijdens interviews, over het Onbegrip van de Luisteraar, over de Misdaad in de Pop-journalistiek, over zijn uitverkiezing tot Disco-artiest van het jaar, over zijn hernieuwde Commerciële Succes, over zijn Weense Avontuur, over zijn laatste rock-opera Joe's Garage, over zijn Fans en zijn Bandleden en over zijn nieuwe film "Baby Snakes".
DE EERSTE PORNO-HIT TER WERELD
Je staat momenteel volop in de belangstelling. Zelfs commercieel heb je zeer veel succes. Het vorige werkstuk "Sheik Yerbouti" verkocht bijzonder goed en in sommige landen zelfs als warme broodjes. Het ziet ernaar uit dat ook je laatste twee albums "Joe's Garage Act 1" en "Joe's Garage Act 2 & 3" diezelfde weg zullen gaan. Ra, ra, hoe kan dat?
"Dat zal te maken hebben met het teit dat mijn nieuwe platenmaatschappijen (Phonogram in Amerika en CBS voor de rest van de wereld, red.) genoeg brood hebben gezien in mij en dus ook in mijn produkten. In tegensteiling tot platenmaatschappij Warner Brothers waar ik eerst bij zat. Dat is een maatschappij van dieven en misdadigers. Andere faktoren voor mijn huidige succes zouden kunnen zijn dat het publiek mijn werk goed genoeg vindt om het aan te scgaffen. De rest heeft te maken met geluk, denk ik ..."
Geluk?
,,Ja, want hoe moet ik anders uitleggen wat er met mij in Scandinavie is gebeurd. Daar werd het nummer "Bobby Brown Goes Down" van de LP "Sheik Yerbouti" als single uitgebracht en stond maar liefst zesenveertig weken lang nummer één op de hitparade in Noorwegen. Op dit moment heb ik in Scandinavie om en nabij de 360.000 Sheik Yerbouti's verkocht. En dat is heel wat. Denk niet dat die plaat is gekocht door intellectuelen, want zoveel heb je daarvan niet rondlopen in Scandinavie. Bovendien werd "Bobby Brown" een hit in de discotheken en naar zulke gelegenheden gaan intellectuelen nooit. Geloof me, er zijn daar mensen die mij een uitstekend disco-artiest vinden. Anders hadden ze me nooit Disco-Artiest van '79 laten worden. Ik werd bovendien uitverkoren tot Beste Zanger van het jaar en Beste Artiest van het jaar.
Of het is geluk, of die mensen daar hebben een heel vreemd soort humor. Ik geloof overigens niet dat die mensen beseffen waar "Bobby Brown" over gaat. Ze houden gewoon van de muziek. Ik heb persoonlijk mensen in discotheken er op zien dansen. Als ze hadden geweten dat er heel wat vunzige porno in voorkwam hadden ze waarschijnlijk nooit zo vrolijk staan swingen met z'n allen..."
Maar het was toch helemaal geen disco-nummer?
"Nee, verre van dat zelfs. Het is veel en veel langzamer. Maar kennelijk konden die Scandinàviërs hun lichamen er zodanig op bewegen dat hun kleding daardoor beter kwam te zitten. Misschien was het daarom. Ik heb trouwens erg veel respect voor de mensen van mijn platenmaatschappij daar, die dachten dat Bobby Brown wel eens een hit zou kunnen worden. Zoiets had ik bijvoorbeel nooit gedacht. Maar ik ken die Scandinavische markt ook niet. Stel je voor dat we "Bobby Brown" in Amerika uitbrengen op single. Dat is volslagen onmogelijk. Vanwege die tekst ja. Ik heb ABBA voorgesteld om het nummer in het Zweeds op te nemen en het dan als single in Amerika uit te brengen. Wie weet wordt het dan ook een hit." (Lacht)
Sheik Yerbouti was niet zo zeer een concept-elpee. Naar mijn mening is het gewoon een dubbel-album met een aantal willekeurige songs die je in één en dezelfde periode hebt gemaakt. Klopt dat?
"Ja."
Met Joe's Garage is dat heel anders gegaan. Vertel eens.
"Joe's Garage zou eigenlijk een single worden met "Joe's Garage" als A-kant en "Catholic Girls" op de B-kant. Ik ging naar de studio om die twee songs op te nemen, maar het bleef dus niet bij die twee songs. Ik bleef maar opnemen en opnemen en aan het eind had ik zeventien tracks. Thuis zag ik plotseling een soort verband tussen die songs. Ze handelen allemaal min of meer over Joe-dedoorsnee-muzikant die start in een Garage Band en wiens pad in de muziek dan verder wordt gevolgd. Ik achtte het belangrijk em er een soort scenario van te maken waarin ze allemaal perfect zouden passen. Vandaar dat ik de rol van Central Scrutinizer heb bedacht om die songs aan elkaar te praten.
De Central Scrutinizer is de man met het vingertje die zegt: als jij muzikant wordt dan gebeurt er dit met je en dat met je. Kortom: je kan beter geen muzikant worden, want anders loopt het slecht met je af. In wezen is die Central Scrutinizer iemand die je dagelijks op de Amerikaanse TV ziet. In programma's van de overheid wordt altijd heel belerend verteld wat er allemaal niet deugt in de maatschappij."
Heel vroeger was je grote voorliefde rhythm & blues. Nooit gebruikte je R & B in je eigen werk, maar in het nummer "Joe's Garage" zit een peipklein stukje. Zou je Joe's Garage misschien een soort autobiografisch werkje kunnen noemen?
"Nee, absoluut niet. Er zit veel informatie in verwerkt van allerlei pop-artiesten, maar het verhaal heeft niets met mezelf te maken. Ik hou nog steeds van rhythm & blues, maar beoefen die muzieksoort niet in de praktijk. Er zijn muzikanten genoeg die noog steeds klakkeloos R & B riffjes naspelen zoals de klassieke meesters dat deden. Ik vind dat prima. Niet dat ik zulke platen koop, maar de muziek zal wel goed zijn.
In principe vind ik alle muziek goed, omdat er altijd wel jemand van houdt. Al is het de muzikant zelf. En als ik toevallig een heel klein slukje R & B door Joe laat spelen, betekent dat helemaal niet dat ik eindelijk mijn jeugdliefde kwijt kan. Da's gelul."
Hoe je je bezig met commercie? Hoe je bijvooorbeeld je produkten moet slijten?
"Ja, ik ben toch niet achterlijk? Ik run een internationale firma die Frank Zappa heet. Ik moet exact weten hoe de markt voor mijn werk ligt in de verschillende landen. Zo'n uitspraak zou tot het misverstand kunnen leiden datik mijn werk aanpas aan de verschillende markten. In werkelijkheid streef ik al veertien jaar naar het tegendeel." (Lacht.)
Je bent dus zakenman en componist. Hoe zijn die twee beroepen in vredesnaam met elkaar te rijmen?
"Als je niets van de platenbusiness weet, dan heb je een bijbaantje nodig om in leven te blijven. Ik vind dat je pas succes hebt als je als componist kan leven als componist. En niet al een componist met bijbaamtjes. Ik heb dus succes. Zakenman zijn is in eerste instantie de platenbusiness kennen. Begrijp je. Zakenman zijn is ook interviews doen, handtekeningen zetten, poseren voor fotografen. Het is allemaal een investering voor mijn business."
Je staat bekend als iemand die journalisten bij wijze van spreken om zeep helpt. Ze verlaten meestal met knikkende knieën het interview. Men is bang om met je te praten. Ik heb die ervaring niet zo. Hoe zit dat dan?
"Bang? Dat kan ik niet helpen. AIs journalisten hun huiswerk niet gedaan hebben, heeft het geen zin om met ze te praten. Als journalisten hier komen om mij al een maar te bekritiseren heeft dat ook geen zin. Willen ze wat weten of willen ze alleen maar hun emoties spuien? Wat mij betreft kunnen ze dan onmiddellijk de ruimte verlaten. Ik hou niet van mensen die hun hele hebben en houwen op mijn nek storten. Ik ben geen psychiater. De meesten willen ook alleen maar een leuk babbeltje maken met een populair artiest. Dat is tijdverspilling. Als jij me geen zinnige vragen had gesteld, had je allang kunnen ophoepelen."
JE MOET NOOIT GEIDVEN WAT JELEEST
Vind je het erg wat mensen over je Schrijven?
"Vaak wel. Meestal worden de vreemdste theorieën over mijn werk gepubliceerd. Heel bizar is dat. En het kan leiden tot misverstanden. D'r is niemand die voor de volle honderd procent mijn werk "door" heeft. Ze beweren echter van wel en gaan op· die manier de lezers ververen met afgrijselijke verhaaltjes over wat mijn songs wel niet allemaal te betekenen hebben. Grote "bullshit". Ze kennen niet eens mijn intenties, dus waar lullen ze eigenlijk over?
Ik heb het niet alleen over de journalisten die mijn werk afkraken hoor. Er zijn ook van die intellectuelen die van mijn werk houden. Dat is dan hun probleem. Ikzelf ben geen intellectueel en omgaan met dat gestudeerde soort doe ik helemaal niet. Converseren kunnen ze niet, ze zijn nooit sexy en zien zichzelf als hee ongewone mensen. Omdat ze zo trots zijn op hun eigen intelligentie gaan ze denken dat ze ook nog lezers kunnen lastig vallen mét hun pseudo-intelligente geouwehoer. Als gewone mensen mijn elpees ineens reuk gaan vinden is het voor dat soort uitschot dat zich intelligent noemt een reden om alles wat ik maak af te kraken. Daarom ga ik van de wijsheid uit dat je nooit moet geloven wat je leest."
Welke mensen luisteren naar je muziek?
"Datis voor elk land anders denk ik.
Neem Zweden. Op dit ogenblik heb ik daar voornamelijk een disco-publiek. Ze denken dat ik een disco-artiest ben. Logisch gedacht, want mijn muziek wordt veel in discotheken gedraaid. In principe geloof ik dat men in eerste instantie mijn muziek mooi vindt en pas daarna mijn teksten. Hoewel ik weer betwijfel of dat in Amerika ook zo is. Sommige fans gan op mijn muziek liggen vrijen, anderen gebruiken het wellicht als achtergrondmuziekje. Ik heb eigenlijk geen idee wie in het algemeen naar mijn muziek luistert."
Een echte band heb je niet, hè?
"Ik heb een band bij de gratie van de concerten. Dat wil zeggen: voor iedere tour formeer ik een nieuwe band. Omdat ik verschillende instrumenten wil gebruiken bij verschillende composities. Dus ook andere muzikanten. Ze solliciteren bij me. Zelfs als ik niemand nodig heb, krijg ik cassette-bandjes binnen van mensen die graag bij me willen spelen. Die gooi ik niet in de prullenmand, maar ik stop al die informatie in een archief. Wie weet heb ik ze ooit nodig.
Iemand die bij mij speelt is verzekerd van een vol jaar salaris. Of-ie nou werkt of niet. Dat is dan mijn probleem. Ik heb de enige band in de wereld waar iedereen in theorie bij kan komen spelen. Probeer jij maar eens bij een groep als Led Zeppelin te komen. Wat denk je dat je kansen zijn? Nul-komma-nul dus. Maar als je bij mij wilt komen spelen en ik kan je op dat moment gebruiken, speel je in de band van Zappa."
Je hebt muziek geschreven voor groot orkest. Ben je van plan om die compositie ook eens uit te laten voren?
"Oostenrijk is zeer ontvankelijk voor mijn werk. Men denkt wel eens dat ze daar in Wenen alleen maar geinteresseerd zijn in Schubert, maar daar kan je dus ook de naam Zappa bijvoegen. Hoewel er nog niet zoveel naambordjes met Zappa in Wenen voorkomen als naambordjes met Schubert er op. Ga maar eens kijken daar. Overal staat boven de huizen "Schubert". Hij schijnt in al die huizen te hebben gewoond.
In ieder geval is de gemeente Wenen bereid om mijn concert uit te voeren. Hoewel geld een belangrijke rol speelt. Er moeten solisten uit Amerika overkomen, er moet drie weken gerepeteerd worden, enzovoort. Men is van plan om dat concert in de Stadthalle te houden waar zo'n zestienduizend mensen in kunnen. Als alles goed is wordt dat concert opgenomen en op plaat uitgebracht. Daarop komen te staan de stukken "Bob in Dacron", "Mo 'n' Herb's Vacation", "Sad Jane" en "Wall" [1]. Dit alles zal plaatsvinden in de zomer van 1981."
Je bent hier ook om aan de pers je nieuwste film te laten zien. Verte daar eens wat over.
"In principe kan ik daar weinig over vertellen. Hij heet "Baby Snakes" en je moet hem gewoon zien..."
1. C. Ulrich. The last one should be Wøööøl̃ (i.e. Mo & Herb's Vacation, 2nd movement).
Read by OCR software. If you spot errors, let me know afka (at) afka.net